نگاهی به ژئوتوریسم یا زمین گردشگری
به گزارش دنیای با نشاط مدرسه، ژئوتوریسم از علوم مختلف زمین شناسی یاری می گیرد و علاقمندان به طبیعت و پدیده های زمین شناسی را برای بازدید از جاذبه های زمین فرا می خواند.
صنعت گردشگری یکی از متنوع ترینصنعت های به روز در دنیاست که تا به امروز توانسته پاسخ های مناسب و قانع نماینده ایبرای افراد علاقه مند به گردش را فراهم کند. یکی از بخش های گردشگری که مخاطبانخاص خود را دارد و حالت تخصصی پیدا می نماید زمین گردشگری یا ژئوتوریسم است. در اینمطلب ابتدا تعریفی از ژئوتوریسم خواهیم داشت و در آخر نگاهی به جاذبه های مشهورژئوتوریسم در ایران می اندازیم.
تعریف ژئوتوریسم
زمین گردشگرییا ژئوتوریسم (Geotourism) از دو بخش ژئو و توریسم تشکیل شده است بخشژئو جاذبه های زمین شناسی، ژئومورفولوژی و میراث معدن کاری را شامل می شود و بخشتوریسم آن به عنوان موضوعی چند رشته ای، تمامی زیرساختهای صنعت گردشگری از جملهتفسیر، مدیریت، اقامت، تورها و... شامل می شود و برخلاف اکوتوریسم (بوم گردشگری)که جاذبه های طبیعت جاندار را در مرکز توجه قرار داده است، این صنعت بطورکلی باجاذبه های طبیعت بی جان سروکار دارد.
مخاطبان زمین گردشگری نه تنهامتخصصان و کارشناسان زمین شناسی و ژئومورفولوژی، بلکه گردشگران عادی و علاقه مندانطبیعت هستند. در جریان فعالیت های زمین گردشگری، بازدیدنمایندگان ضمن بازدید از پدیده هایزیبا و ویژه زمین شناسی و ژئومورفولوژی، با مبانی پیدایش آنها آشنا شده اهمیت وجودیآنها را درمی یابند. اما اگر بخواهیم تعریف علمی از ژئوتوریسم را ارائه داد متعلقبه تام هوز از انگلستان در سال 1995 میلادی است: ژئوتوریسم ارائه امکانات خدماتی و تفسیریبه منظور قادر ساختن گردشگران به کسب دانش و درک زمین شناسی و ژئومورفولوژی (بامشارکت آنها در توسعه علوم زمین)، فراتر از درک صرفاً زیبایی های محض یک مکاناست.
گروهی ژئوتوریست در حال بازدید از جاذبه های طبیعی
تاریخچه ژئوتوریسم
زمینگردشگری یا ژئوتوریسم در دنیا بصورت اولیه توسط آدام سدویک در انگلستان شروع شد وتاریخ این اقدامات اولیه به قرن 17 و 18 انگلستان بازمی شودو بصورت آکادمیک دردنیا امروزی به سال 1995 میلادی یعنی تاریخ ارائه نخستین تعریف زمین گردشگریدردنیا توسط توماس هوز از انگلستان بازمی شود.
ژئو لیدر چه کسی است؟
زمینشناسى است که با گذراندن دوره هاى آموزش اصول راهنمایان دنیاگردى و همچنین آشنابودن با پدیده هاى زمین شناسى ایران در خدمت گروه هاى گردشگرى قرار مى گیرد. وظیفهاین راهنما ارائه توضیحات علمى و توصیف پدیده هاى زمین شناسى براى گردشگران و پیشبرداهداف آموزشى تعریف شده است. این راهنما مى تواند بصورت دائم در منطقه حضور داشتهباشد و به گروه هاى مراجعه نماینده خدمات بدهد. در این صورت باید در ژئوپارک موردنظر دفترى براى استقرار وى در نظر گرفته شود. همچنین راهنما مى تواند بر اساسبرنامه گرو ه هاى گردشگرى، در مناطق مختلف آنها را همراهى نماید.
ژئو گارد چه وظیفه ای برعهدهدارد؟
زمین شناسى است که در محل ژئوپارک مستقر بوده و ضمن آگاهى کافى از ویژگى هاىپدیده مورد نظر، وظیفه حراست از محدوده ژئوپارک را انجام مى دهد. ژئو گارد (Geoguard) مى داند که چه عواملى بر پدیده مذکور آثار منفى مى گذارد و در جهتجلوگیرى از این آسیب ها کوشش کرده و این آثار منفى را در ابتداى بازدید براى بازدیدنمایندگاننیز تشریح مى نماید. ژئو گارد در تمامى مراحل بازدید گروه راهمراهى کرده و از آسیب هاى احتمالى وارده به پدیده ها توسط بازدیدنمایندگان جلوگیرىمى کند.
ژئو گارد یا محافظ آثار زمین شناسی در حال ماموریت
صندلی و موقعیت ژئوتوریسم درایران
ایران با تنوع زمین شناختی، اقلیم متنوع و ویژگی های زمین شناسی گوناگون و طبیعتبی جان بی نظیر، می تواند از پدیده های زمین شناختی در سراسر کشور مانند غارها، تنگه ها، دره ها، مناطقفسیلی، دره های نشستی، شکاف های عظیم زمین شناسی، سازندهای زمین شناختی، گل فشان ها،انواع کانی ها، هرم های ماسه ای، سواحل صخره ای - سنگی، معادن باستانی، کلوت ها وغیره بعنوان میراث های زمین شناختی در قالب ژئوسایت های بالقوه متعدد پس از تدارکزیرساختهای گردشگری به عنوان ابزاری کار ساز در راستای توسعه ژئوتوریسم و تاسیسژئوپارک ها مورد استفاده قرار دهد.
به گفته بهرام نکوئی صدری،ژئوتوریسم در ایران با تاسیس ژئوپارک قشم رسمیت یافته اما به دلیل عدم وجودابزار تفسیر زمین شناختی در این ژئوپارک در واقع بطور عملی هنوز صنعت ژئوتوریسم درایران راه اندازی و شروع نشده است. ژئوپارک دنیای قشم درغرب جزیرهقرار گرفته است و در حقیقت محدوده ای طولی است که شرق آن به روستای طبل صلخ، غرب آن بهروستای گوریکانی، از شمال به ساحل شمالی و از جنوب به ساحل جنوبی منتهی می شود.
ژئوپارک قشم دارای هفت سایتاصلی تنگه چاه کوه، دره خبرنگاران افتاده، دره تندیس ها، دره شور، نمکدان،دولاب و کورکوراکوه است.
ژئو پارک قشم یکی از جاذبه های ژئوتوریسمی
نگاهی به جاذبه های مشهور ژئوتوریسم ایران
1. تنگه چاه کوه
در این سایت دو تنگه عمود برهم در آن قرار گرفته است. تنگه های باریک با دیواره های عمودی و با اشکالی اعجاب آور باعظمت که گویا هنرمندی خلاق بر پیکر این دیواره ها ایجاد نموده است.
عرض این دیواره ها در قسمت هاییحتی تا یک متر هم می رسد. این تنگه که در یک لایه ماسه سنگی ایجاد شده است و به دلیلوجود میان لایه های مارن، سیلت و آهک و فرسایش انحلالی آنها حفره ها، درزها و بریدگیهای بسیار زیبایی ایجاد شده است که چشم هر بیننده ای را خیره می نماید. به دلیل اینکهکف این تنگه بعد از هر بارندگی محل جاری شدن آب می باشد، مردم محلی برای استفادهاز این آب اقدام به حفر چاه در کف آن کرده و به همین دلیل نام چاه کوه را برای اینتنگه انتخاب کردند.
2. دره خبرنگاران افتاده
اگر چه این سایت در خارج ازمحدودۀ ژئوپارک قرار گرفته است ولی با توجه به زیبایی منطقه و همچنین ساختارژئومورفولوژی خاص آن به عنوان یکی از سایت های اصلی ژئوپارک مورد پذیرش یونسکوقرار گرفت. سایت دره خبرنگاران ها از لایه های رسوبی بسیار نرم و فرسایش پذیر از جنسمارن که یک لایه ماسه سنگ آهکی بر روی آن قرار گرفته است تشکیل شده که محلی مناسببرای آنالیز لایه های رسوبی، مکانیزم فرسایش روی لایه ها و هوا زدگی آنها می باشداز طرفی به وجود آمدن احجامی مانند ستونک های سوزنی شکل، دیواره های کاملاً عمودی،پل ها و حفره های متعدد و زیبا در این دره بر زیبایی آن افزوده است.
3. دره تندیس ها
دره تندیس ها یکی دیگر از سایتهای ژئوپارک می باشد که سطح آن غالباً از ترک های گلی پوشیده شده است. ترک گلی یکساخت رسوبی می باشد از لحاظ ساختاری نسبتاً شبیه به دره خبرنگاران ها می باشد با اینتفاوت که وسعت بیشتری داشته و تراکم پدیده در آنجا کمتر ولی فراوانی بیشتری دارد.در این دره از سنگ، از طریق فرسایش تندیس هایی تراشیده شده که چشم اندازی بسیار زیبارا در منطقه ایجاد نموده است.
4. دره شور
این تنگه در مرکز تاقدیس سلخواقع شده است. مردم محلی به آن تنگ مکینه یا هوباد (How Baad) می گویند. در این دره قدیمی ترین لایه های رسوبی جزیره (آهک گوری) قابل مشاهدهاست. همچنین بلندترین قله جزیره با ارتفاعی نزدیک به 400 متر مشرف به این دره میباشد. از طرفی به دلیل قرار دریافت این منطقه در مرکز تاقدیس منابع سرشار گازی در اینسایت قرار گرفته است ولی از منظر زیباشناسی دو ویژگی دره شور بیش از هر چیز دیگرخودنمایی می نمایند:
- ویژگیزمین ریخت شناسی (ژئومورفولوژی) چشم اندازی رویایی به آن داده است. وجود هزارانآبراهه زیبا بر روی دامنه های احاطه نماینده دره و تپه ماهورهای مارنی و آهکی در میانآن به همراه آرامش و سکوت دائمی آن هر بیننده ا را به آرامشی عمیق خواهد رساند.
- وجودچشمه های سولفور نیز نقش و نگاری شگرف در این دره ایجاد نموده است گویی هنرمندی چیرهدست آن را به تصویر کشیده است. البته این تنها ویژگی این چشمه ها نیست و خاصیتدرمانی آن سالانه هزاران نفر از بومیان منطقه را به سوی خود می کشاند.
بخشی از ژئوپارک قشم
5. دولاب
بر کوهپایه شمالی گنبد نمکی(نمکدان) منطقه دولاب قرار گرفته است. باران ها و رگبارهای فصلی شبکه ای از آبراهه ها ورودهای فصلی را در بستری از مارن و ماسه ایجاد نموده است که عمق بعضی از آنها به بیشاز 20 متر می رسد. ویژگی خاص لیتولوژی منطقه در بعضی نقاط حفره ها و شیارهای بسیاریدر جهت رودها ایجاد نموده است. این شبکه آبراهه بسیار پیچیده و تو در تو دارد بهگونه ای که افراد غیر آشنا به منطقه در آن گم می شوند. بعد از بارندگی بهترین زمانبازدید این منطقه است.
6. نمکدان
سایت نمکدان یکی دیگر از جاذبههای علمی گردشگری ژئوپارک قشم می باشد. دراین منطقه به دلیل پدیده دیا پیریسم گنبدنمکی سر برآورده است که طولانی ترین غار نمکی دنیا در این گنبد قراردارد. همچنینوجود چشمه های نمک و سفید پوش کردن دره ها و زمین های اطراف این گنبد چشم اندازیرویایی به منطقه داده است. در این منطقه انواع سنگ های رسوبی، دگرگونی و آذرین رامی توان یافت که جهت پژوهش ها و تحقیقات کانی شناسی پترولوژی یا سنگ شناسی میتواند مورد مطالعه قرار گیرد.
7. کورکوراکوه
کورکوراکوه در مجاورت روستای گیاهدانقرار گرفته است البته این سایت خارج از محدوده اصلی ژئوپارک قراردارد ولی با توجه به زیبائیمنطقه به عنوان یکی دیگر از سایتهای اصلی ژئوپارک مورد قبول یونسکو واقع شد.ساختار عمومی منطقه تپه ماهورهایی است که بیشتر از جنس مارن می باشد و بدلیل فرسایشتوسط آبهای جاری دره ها و تنگه های بین آنها ایجاد شده است.
همچنین ژئوپارک قشم دارای موزهای می باشد که حیات وحش منطقه و عکس هائی از پدیده های زمین شناسی ژئوپارک را به نمایشمی گذارد. ژئوپارک قشم اولین و تنهاترین ژئوپارک خاورمیانه است که در سال 2006 بهثبت شبکه دنیای ژئوپارک ها رسید.
باداب سورت یکی از جاذبه های ژئوتوریسمی در ایران
شما تا به حال به کدامیک از اینمناطق سفر کرده اید؟ آیا علاقه مند به دانستن بیشتر درباره مکان های جدیدژئوتوریستی هستید؟
گروه گردشگری خبرنگاران
منبع: setare.com