رمزگشایی از قیمت منفی نفت - دنیای با نشاط مدرسه

به گزارش خبرنگاران، روزنامه دنیای اقتصاد در ادامه نوشت: نکته اینجاست که وقتی در بازار، محصولی فراوری شده که نه مشتری و نه امکانی برای ذخیره سازی دارد، فراورینماینده حاضر است حتی پولی هم پرداخت کند تا فقط از شر این ماده بدبو خلاص گردد. این اتفاق برای قرارداد نزدیک به سررسید نفت آمریکا رخ داد که نشان می دهد در بازار نقدی این کشور به دلیل نبود تقاضای واقعی و مسائل حمل و نقل و انبارسازی، مازاد عرضه نفت به شدت بر قیمت ها فشار آورده است. هرچند منفی شدن قیمت ها برای سایر نفت های شاخص و قراردادهای ماه های بعد رخ نداد، اما زنگ خطری است از اثر مهلکی که کرونا می تواند بر اقتصاد دنیای بگذارد. بنابراین اگر مطابق انتظارات معامله گران، افت تقاضای ناشی از این ویروس به زودی احیا نگردد یا فراورینمایندگان عظیم نفت برای کاهش معنادار فراوریات گامی برندارند، این فاجعه بی سابقه می تواند برای سایر قراردادهای نفتی با نزدیک شدن به سررسید تکرار گردد. مساله ای که هراس از آن دیروز نیز باعث ریزش های حدود 20 درصدی قیمت ها در سایر سررسیدهای نفتی شد.

بازار نفت اتفاقاتی را در شامگاه دوشنبه به خود دید که هرگز در تاریخ این کالای استراتژیک رخ نداده است. با گذر از رکورد کمترین قیمت نفت از سال 1998 در قیمت 11 دلار، بهای نفت خام آمریکا همچنان به سقوط بی سابقه ادامه داد تا آنجا که به صفر و سپس به زیر صفر رسید. اتفاقی که پیش از این در گزارش روز یکشنبه دنیای اقتصاد با عنوان قیمت نفت صفر می گردد؟ پیش بینی شده بود. در حالی قیمت نفت خام آمریکا برای تحویل در ماه مه که سررسید آن سه شنبه به انتها می رسید به سطح باورنکردنی منفی 40 دلار در هربشکه رسید که روز را با قیمت بیش از 17 دلار بر بشکه آغاز نموده بود و در نهایت در قیمت منفی 63/ 37 دلار به کار خود انتها داد که حکایتگر کاهش 55 دلاری این نفت معادل سقوطی برابر با 305 درصد فقط در یک روز بود. این ریزش روزانه عظیم ترین سقوط تاریخ نفت نیز شد. منفی شدن قیمت نفت به این معناست که فروشنده حاضر است علاوه بر نفتش پولی نیز به خریدار بدهد تا از شر آن راحت گردد. این در حالی بود که در همین روز قیمت نفت سررسید ماه بعد از آن یعنی ژوئن بیش از 20دلار بر بشکه قیمت گذاری شد و نفت برنت نیز از این شوک مصون ماند تا با قیمت نزدیک به 22 دلار بسته گردد. کارشناسان دلایل زیادی برای این اتفاق نادر عنوان نموده اند که بعضی از آن ها از هفته ها قبل در حال وقوع بود. مهم ترین دلیل ضعف بازار نفت در امسال نامتوازن بودن آن در دو سمت عرضه و تقاضا به دلیل شیوع کرونا در دنیا که به کاهش شدید فعالیت های روزانه و مالی منجر شد و جنگ نفتی عربستان و روسیه در ماه قبل بود که باعث مملو شدن بازار از بشکه های نفت بدون مشتری شده است. با پیدا نشدن خریداری برای نفت که تخمین زده شده به 30 درصد کل تقاضای دنیای معادل نزدیک به 30 میلیون بشکه در روز در ماه جاری میلادی (آوریل) رسیده است، این محموله ها راهی انبارهای نفتی می شوند. اما با منتشر شدن خبرهایی مبنی بر پر شدن قریب الوقوع این انبارها، فعالان بازار که قرارداد ماه مه نفت خام آمریکا را در اختیار داشتند چاره ای جز فروش این قراردادها در بازار آینده حتی با قیمت های منفی نداشتند چراکه در غیر این صورت با منقضی شدن آن ها در روز سه شنبه فقط چند روز فرصت خواهند داشت تا محموله نفت را به صورت فیزیکی تحویل بگیرند. این محموله های نفت که به ازای هر قرارداد هزار بشکه است می تواند به مصرف خود آنها برسد یا اینکه خریداری برای آن بیابند. با این حال ذخیره نفت در این شرایط بازار آن قدر سخت است و هزینه بالایی دارد که این افراد حاضر می شوند پیش از ورود به بازار فیزیکی به هر ترتیب که شده از شر قرارداد آینده آن خلاص شوند. با وجود وقوع چنین اتفاقات نادری در بازار نفت، بعضی کارشناسان داخلی سعی در انکار جدیت موضوع داشتند و حتی عنوان می کردند این اتفاقات چیز جدیدی نیست و پیش از این نیز اتفاق افتاده است. این در حالی است که کارشناسان و موسسات معتبر بین المللی از وقوع یک فاجعه نفتی خبر می دادند و در یک نظرسنجی که خبرگزاری رویترز انجام داده چنین سرنوشتی را برای دیگر گریدهای نفتی با سررسیدهای دورتر مثلا ژوئن در آینده نزدیک محتمل دانسته اند.

قیمت نفت خام آمریکا روز سه شنبه تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 16 به وقت تهران) با وجود افزایش 34 دلاری معادل 91 درصد، نتوانست به محدوده بالای صفر برسد و در قیمت منفی 23/ 3 دلار در هر بشکه معامله شد. سررسید ژوئن این نفت شاخص نیز در این روز به سطح 11 دلار بر بشکه سقوط کرد اما پس از آن با 4 درصد کاهش نسبت به روز قبل به قیمت 07/ 16 دلار در هر بشکه رسید. نفت برنت نیز در این روز کاهش شدیدی داشت و با 77/ 4 دلار کاهش معادل 65/ 18 درصد اندکی کمتر از 21 دلار بر بشکه معامله شد. این نفت در مقطعی از روز حتی به قیمت 10/ 18 دلار بر بشکه نیز سقوط نموده بود.

چرا قیمت نفت منفی شد؟

هفته گذشته موسسات بین المللی گزارش هایی منتشر کردند که نشان می داد تقاضا برای نفت در فصل دوم سال 2020 به ویژه در ماه اول آن (آوریل) به شدت پایین خواهد آمد. آژانس بین المللی انرژی در این باره گفته است تقاضای دنیای در آوریل 29 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داشت و در کل فصل دوم سال این رقم به 23 میلیون بشکه می رسد. این در حالی است که چند روز پیش از آن اعضای اوپک و متحدانشان در گروه اوپک پلاس به یک توافق برای کاهش 7/ 9 میلیون بشکه از ماه آینده میلادی دست یافته بودند تا به این ترتیب با کاهش عرضه، توازن به بازار نفت بازگردد. اما بازار که این مقدار را برای شرایط کنونی بازار نفت که میلیاردها نفر در سر تا سر دنیا به دلیل شیوع کرونا خانه نشین شده اند و عملا عبور و مرور و فعالیت های مالی به شدت کاهش یافته، ناکافی می دید به این توافق واکنش منفی نشان داد و قیمت ها سیر نزولی گرفت. با این وجود، تیر آخر به تابوت نفت خام آمریکا زمانی پرتاب شد که خبر آمد انبارهای نفتی در ایالات متحده به ویژه هاب کوشینگ در اوکلاهاما در حال پر شدن هستند و تا دو هفته دیگر ظرفیتشان کامل خواهد شد. گفته می گردد 70 درصد ظرفیت این هاب که برابر با 76 میلیون بشکه تخمین زده می گردد، پر شده است. به این ترتیب، نفت نه فروخته می گردد و نه راهی برای ذخیره شدن پیدا می نماید.

در این شرایط، نفت خام آمریکا (WTI) که سررسید آن برای ماه آینده (مه) بود و طبق قانون بازار آینده نفت سه شنبه منقضی می گردد آغاز به ریزش کرد و پس از گذر از قیمت صفر، برای اولین بار در تاریخ به سطوح منفی رسید. دلیل این اتفاق را باید در کمبود فضا برای ذخیره نفت جست و جو کرد که باعث شد دارندگان قرارداد ماه مه این نفت شاخص به هر دری بزنند تا نفتشان را واگذار نمایند؛ موضوعی که منجر به سقوط نفت به کف قیمتی منفی 40 دلار بر بشکه شد. به این معنا که با خرید هر بشکه نفت، خریدار 40 دلار نیز دریافت می کرد. با این وجود WTI روز دوشنبه در قیمت منفی 63/ 37 دلار در هر بشکه معادل 305 درصد کاهش روزانه بسته شد. قیمت نفت بازار آینده در زمان نزدیکی به سررسید انقضای آن در هر ماه بیش از همواره با بازار نقدی همبستگی پیدا می نماید. بنابراین این گفته بعضی کارشناسان داخلی مبنی بر اینکه این قیمت واقعی نفت نیست، به نظر اشتباه می آید. علاوه بر این، روز بعد قرارداد ژوئن نفت خام آمریکا و نفت برنت نیز کاهش شدید داشتند که می تواند جدی بودن شرایط بحرانی نفت در این روزها و ماه ها را نشان دهد.

قیمت منفی پیش از این نیز در اواسط ماه مارس در بازار فیزیکی آمریکا دیده شده بود. آن طور که بلومبرگ گزارش نموده در آن موقع یک گرید با کیفیت پایین نفت در ویومینگ که عمدتا برای فراوری آسفالت از آن استفاده می گردد به منفی 19 سنت برای هر بشکه قیمت گذاری شده بود، اما این با منفی شدن مهم ترین شاخص دنیای نفت که بسیاری از گریدهای دیگر بر اساس آن قیمت گذاری می گردد متفاوت است. به همین دلیل است که این اتفاق روز سه شنبه نیز ادامه یافت. با این حال هنوز اختلاف سررسید ماه های متوالی مه و ژوئن برای نفت خام آمریکا اختلاف زیادی با هم دارند که نشان دهنده پدیده ای به نام کونتانگو در بازار نفت است که به معنای گران تر بودن قیمت نفت سررسیدهای دورتر نسبت به نزدیک تر است. این پدیده خبر از وجود مازاد عرضه شدید در بازار می دهد. در عین حال برداشت مثبتی نیز می گردد از آن داشت بر این مبنا که فعالان نفت انتظار افزایش قیمت در ماه های آینده را دارند؛ زمانی که بحران کرونا برطرف یا دست کم تاثیر آن بر مصرف کم شده باشد. کونتانگوی بیش از 58 دلاری روز دوشنبه عظیم ترین از نوع خود در طول تاریخ نفت بود.

پس از این چه خواهد شد؟

از آنجا که عوامل ساختاری مانند کمبود تقاضا، ازدیاد عرضه و فقدان فضا برای ذخیره نفت دلایل سقوط نفت آمریکا به زیر صفر هستند و در حال حاضر خبری از ظهور نشانه های برگشتن گسترده فعالیت ها به حالت نرمال به دلیل شیوع کرونا در دست نیست، بسیاری از کارشناسان حوزه نفت بر این باورند که این اتفاق ممکن است باز هم برای نفت در روزها و ماه آینده رخ دهد. خبرگزاری رویترز نظر بعضی کارشناسان و موسسات این عرصه را درباره آینده نفت جویا شده و عمده آنها بر تاریک بودن چشم انداز قیمت نفت تاکید نموده اند.

بانک بین المللی گلدمن ساکس در پاسخ به سوال رویترز گفته است چنین اتفاقی می تواند سه شنبه یعنی آخرین روز معاملات نفت ماه مه WTI نیز رخ دهد و پس از آن واقعیت فیزیکی بازاری که به شدت دچار مازاد عرضه است به سررسید ژوئن این نفت شاخص فشار خواهد آورد. این نهاد افزوده در نهایت با پر شدن انبارها، فراوری به زودی به طور قابل ملاحظه ای کاهش خواهد یافت که مقدمه افزایش قیمت نفت را در زمانی که به تدریج تقاضا بهبود یابد، فراهم خواهد نمود. سوشانت گوپتا، مدیر پژوهش پایین دستی در وود مکنزی نیز گفته است سقوط تاریخی نفت خام آمریکا نشانه فشاری است که با توجه به شرایط فعلی مازاد عرضه می تواند بر دیگر نفت ها نیز وارد آید. موسسه ING Economics در این مورد عنوان نموده که سوال کلیدی اکنون این است که آیا این اتفاق در زمان منقضی شدن قرارداد ژوئن نیز رخ خواهد داد. محتمل است با توجه به مازاد عرضه، در این برهه از ماه آینده ذخیره نفت حتی مشکل عظیم تری برای بازار باشد. از این رو، در غیاب بهبود معنادار شرایط تقاضا، در ژوئن نیز ممکن است قیمت ها منفی شوند.

علاوه بر این، اندی لیپو از Lipow Oil Associates درباره انبارهای نفت گفته است واضح است کوشینگ در حال پر شدن است و (پس از وقوع این اتفاق) برای ماه ها پر خواهد ماند. ادوراد مویا، تحلیلگر بازار در OANDA نیز در خصوص امکان بهبود شرایط در آینده نیز گفته است: متاسفانه احتمالا این شرایط در قراردادهای انرژی تا ماه آینده نیز باقی خواهد ماند. فقط زمانی می توانیم بهبود قیمت نفت را ببینیم که غول های نفتی مانند اکسون موبیل و شورون فراوری را در بعضی سایت های نفتی متوقف نمایند.

با معین شدن این موضوع که توافق اوپک پلاس که هفته قبل نهایی شد و کاهش کمتر از 10 میلیون بشکه نفت را از عرضه کشورهای عضو هدف گذاری نموده بود، برای متوازن کردن بازار ناکافی است و اکنون عربستان و بعضی دیگر از کشورهای اوپک در حال آنالیز کاهش فراوری حتی زودتر از موعد هستند. به گفته وال استریت ژورنال، منابع نزدیک به این کشورها گفته اند آنها ممکن است زودتر از اول ماه مه که زمان آغاز توافق همراه با روسیه است، اقدام به کاهش عرضه نمایند؛ چراکه قیمت نفت به طرز شدیدی در حال کاهش است.

سه منبع دیگر نیز به بلومبرگ گفته اند که الجزایر که رئیس دوره ای اوپک است پیشنهاد داده است توافق کاهش فراوری اوپک پلاس زودتر از موعد آغاز گردد. با این حال هلیما کرافت، رئیس راهبرد کالایی در RBC Capital Markets در این باره که آیا اوپک پلاس می تواند ناجی بازار نفت گردد یا خیر به این خبرگزاری گفت: رهبری اوپک-پلاس در حال حاضر مشغول گفت وگو های جدی مدیریت بحران است. با این وجود، این گروه برای کنترل سقوط تقاضا کار زیادی از دستش بر نمی آید.

با این حال سخنگوی کرملین، دیمیتری پشکوف در سخنانی سعی نموده است آرامش را به بازار بازگرداند. طبق گزارش بلومبرگ، پشکوف اظهار نموده سقوط شاخص نفت آمریکا به محدوده منفی فقط یک موضوع مربوط به تجارت است و احتیاج نیست که به آن رنگ آخرالزمانی داد. او همچنین گفته است اگرچه قیمت نفت فرایند مثبتی در حال حاضر ندارد اما مانند قیمت های آینده سقوط ننموده است.