جزیره های غیرواقعی که تنها روی نقشه ها به چشم می خورند (قسمت اول) - دنیای با نشاط مدرسه

در عصر نقشه های GPS و گوگل مپ، به سختی می گردد باور کرد که مکان هایی در نقشه ها هستند که در واقعیت وجود خارجی ندارند. اما مالاشی تالاک معتقد است که نقشه ها را به همان میزان می توان یک کارتوگرافی فکری دانست که راهی برای کشف مکانی است که اکنون در آن هستیم. او در کتاب نو خود به نام جزایر ناشناخته، خوانندگان را با خود به مکان های خیالی می برد؛ به جزیره های اسطوره ای، اشتباهات نقشه برداران، سراب ها و کلاهبرداری هایی که به شکلی خیلی واقعی اجرا شده اند.

وقتی نشنال جئوگرافی نتوانست تالاک (Tallack) را در یک جزیره یونانی (یک جزیره واقعی) پیدا کند، شرح داد که چرا وجود بعضی از جزیره ها در سایه ای از ابهام است؛ چرا بعضی ها از نقشه حذف شده اند؛ و چرا هنوز هم ناشناخته های زیادی در عصر ما وجود دارد.

نوشته بودید که جزیره زمانی اختراع شد که انسان ها آغاز به قصه گویی کردند. این جمله را شرح بدهید و چند مثال بزنید.

وقتی در ساحل می ایستیم و به افق نگاه می کنیم، فکر می کنیم که جایی در آن دوردست ها است که ما نمی بینیم. در خیلی از کشورها، مکان هایی هستند که بخش مهمی از سنت های فرهنگی آن ها محسوب می گردد. یکی از معروف ترین آن ها، هاواکی (Hawaiki) است که مائوری ها معتقد هستند نه تنها خاستگاه جغرافیایی آن ها است، بلکه ریشه های معنوی آن ها هم متعلق به آنجا است و بعد از مرگ به آن برخواهند گشت.

این جزیره ها که روی مرز هستی و نیستی معلق مانده اند، در همه فرهنگ ها وجود دارند. یونانی های باستان مکانی به نام جزایر پربرکت (Islands of the Blessed) داشتند که شبیه بهشت مسیحیان بود، جز اینکه وقتی موعد مرگ فرا برسد، تنها عده کمی از افراد برگزیده به این بهشت زمینی خواهند رفت. این ایده بعدها به اسطوره های سلتیک هم راه یافت. معروف ترین مثال آن، آوالون (Avalon) است که تصور می گردد که شاه آرتور سال های آخر عمر را در آن گذراند.

موضوع دیگر همان چیزی است که شما آن را جزایر پیشین می نامید. چه چیزی باعث می گردد که جزیره ناپدید گردد؟

فکر می کنم همه جزیره هایی که در این کتاب از آن ها نام بردم، همگی یک جزیره پیشین هستند؛ چون مردم زمانی به وجود آن ها باور داشتند، اما دیگر روی نقشه دیده نمی شوند. پیش پاافتاده ترین علت آن هم این بود که ملوانان اشتباه نموده بودند. آن ها فکر می کردند که جزیره ای را دیده اند، اما چیزی که آن ها دیده بودند در واقع یک سراب بود، یا شاید جای اشتباهی رفته بودند، یا اینکه شرایط به قدری نامناسب بود که چیزی که می دیدند، آن چیزی نبود که فکر می کردند. اقیانوس ها پر از جزیره هایی هستند که بعدها معلوم شد وجود خارجی ندارند.

کشف یک جزیره خیلی آسان تر از اثبات وجود نداشتن جزیره هایی است که قبلا روی نقشه ها ثبت شدند، چون برای این کار باید به گذشته برگردید و ببینید که آیا چیزی در آنجا بوده یا نه. در عصر اکتشافات، کاشفین هم وسوسه می شدند که یک جزیره اختراع نمایند و معمولا، آن ها را به نام افراد ثروتمند نام گذاری می کردند تا شاید پول بیشتری برای اکتشافات شان به دست بیاوریند.

جزیره تول (Thule) را در نظر بگیرید. گویی یک کاوشگر یونانی به نام پیتپاس (Pytheas) آن را کشف کرد و بعدها، رومی ها که معتقد بودند جزایر شتلند همان جزایر تول هستند، به آن علاقه مند شدند. سال های بعد، مردم معتقد بودند که ایسلند یا نروژ همان تول است. این کلمه دیگر به یک مکان اشاره نمی کرد، بلکه معنی آن متعلق بودن به شمال بود؛ شمال یعنی جایی که خیلی دور است. این کلمه، بیشتر از این که کارتوگرافی نقشه باشد، تبدیل به بخشی از کارتوگرافی فکر شد.

بعضی معتقد هستند که این ایرلندی ها بودند که اولین بار به آمریکای شمالی قدم گذاشتند، نه اسکاندیناویایی ها. درست است؟

در تئوری ممکن است. گفته می گردد سنت برندن کسی است که اولین بار به آنجا رفت، اما داستان های مختلفی در خصوص او گفته می گردد. می گویند او از ایرلند راهی سفر دریایی شد و به جاهای مختلفی در سرتاسر آتلانتیک شمالی رفت. بعضی از این داستان ها خیالی و پر از شیطان، اژدها و هیولاهای دریایی هستند. بعضی از داستان ها که درباره جزایری مملو از دود و آتش صحبت می نمایند که شاید همان آتشفشان ها باشند، واقعی هستند. بعضی دیگر هم به کوه های یخ شناور اشاره می نمایند. اما این نظریه که یک راهب این همه راه را تا آمریکای شمالی رفت و دوباره برگشت، به نظر من احتمال خیلی بعیدی است.

گفتید که جزیره اچ-وای براسیل (Hy-Brasil) اول با کارتوگرافی معرفی گردید و بعد به افسانه های قومی و اجدادی راه یافت. این جمله را بیشتر شرح بدهید.

اچ-وای براسیل یکی از مشهورترین و شاید پیچیده ترین جزیره هایی است که هنوز ناشناخته به جای مانده است. این جزیره هیچ ربطی به کشور برزیل ندارد. مدت ها تصور می شد که این جزیره بخشی از افسانه های اساطیری ایرلندی است. جزایر زیادی در افسانه های سلتیک و ایرلندی وجود دارد که بعضی وقت ها دیده می شوند و خیلی وقت ها هم نیستند. اچ-براسیل هم یکی از آن ها است.

پژوهش های نو نشان داده است که اچ-براسیل تا قرن 19 میلادی و صدها سال بعد از آن که برای اولین بار روی نقشه ظاهر شد، هنوز جایی در اسطوره های ایرلندی نداشت. آن موقع، مکان های زیادی به نام براسیل وجود داشت. این نام به نوعی رنگ قرمز اشاره می نماید که خیلی ارزشمند بود و یکی از چیزهایی بود که کاوشگران در جستجوی آن بودند.

شاید این جزیره که در نقشه های سواحل جنوب غربی ایرلند به چشم می خورد، از شایعه های ملوانان اروپایی ریشه گرفته باشد که از قاره آمریکای شمالی برگشته بودند و بعدها هم به سنت های اساطیری ایرلندی وارد شد که البته این موضوع دقیقا مخالف تصورات شما است.