تشخیص بیش فعالی در دانش آموزان - دنیای با نشاط مدرسه

بسیاری از بچه ها مبتلا به اختلال کم توجهی - بیش فعالی (ADHD) زمانی تشخیص داده می شوند که در فرایند تحصیل دچار مسائلی می شوند. علائمی مانند بی قراری، قطع صحبت دیگران، گم کردن تکالیف، و خیال پردازی از جمله نشانه های شایع این اختلال هستند. با این حال، بروز این نشانه ها ممکن است به دلایل دیگری نیز مرتبط باشد. بنابراین، هر زمان که احتمال ADHD در کودکی مطرح می گردد، لازم است سایر عوامل مؤثر آنالیز و رد شوند.

چگونه بفهمیم کودک مبتلا به بیش فعالی (ADHD) است؟

نشانه های اختلال کم توجهی - بیش فعالی در دو دسته کلی طبقه بندی می شوند. دسته نخست شامل علائم مرتبط با کم توجهی است که نمونه هایی از آن عبارتند از حواس پرتی و فراموشی. دسته دوم شامل علائم بیش فعالی و رفتارهای تکانشی می گردد که از جمله آن ها می توان به دویدن در کلاس یا پاسخ دادن به سؤالات بدون اجازه اشاره نمود. با این حال، مسائل دیگر در حوزه سلامت روان نیز ممکن است منجر به رفتارهایی در کلاس شوند که شباهت زیادی به علائم ADHD دارند. برای مثال، کودکی که نمی تواند تمرکز کند ممکن است دچار اضطراب، مسائل عاطفی در خانه، یا نگرانی از قلدری باشد.

علاوه بر این، بچه های که به اختلالات یادگیری مانند نارساخوانی (دیسلکسیا) مبتلا هستند، ممکن است به علت ناکامی در انجام تکالیف مدرسه رفتارهای غیرمعمول نشان دهند. شایان توجه است که دختران مبتلا به ADHD بیشتر از پسران علائم کم توجهی را نشان می دهند و در بسیاری از موارد، به جای تشخیص علمی، به اشتباه به عنوان حواس پرت یا خیال باف در نظر گرفته می شوند.

راه تشخیص بچه ها بیش فعال چیست؟

برای تشخیص ADHD، وجود علائم باید در حداقل دو محیط مختلف، نظیر خانه و مدرسه، مشهود باشد. از آنجا که بی توجهی یا بیش فعالی به طور موقت در بچه ها طبیعی است، برای تشخیص این اختلال، علائم باید حداقل به مدت شش ماه تداوم داشته باشند. بعلاوه، سن کودک اهمیت ویژه ای دارد؛ چرا که بچه های که از نظر سنی نسبت به هم کلاسی های خود کوچک تر هستند، گاهی به اشتباه بیش فعال تشخیص داده می شوند.

در حالی که این رفتارها ممکن است صرفاً ناشی از تفاوت در اندازه بلوغ آن ها باشد. در نهایت، هنگامی که کودکی در تحصیل دچار مشکل می گردد، دریافت یاری تخصصی و انجام تشخیصی دقیق امری لازم است، چه مسئله مرتبط با ADHD باشد و چه علتی دیگر داشته باشد.

بسیاری از بچه ها مبتلا به اختلال کم توجهی - بیش فعالی (ADHD) قبل از ورود به مدرسه نشانه هایی از این اختلال را نشان می دهند. اما معمولاً در دوران مدرسه و زمانی که این بچه ها در انجام انتظارات آموزشی متناسب با مقطع تحصیلی خود دچار مشکل می شوند، به متخصصان ارجاع داده می شوند تا تشخیص لازم انجام گردد.

تشخیص بیش فعالی براساس افت تحصیلی

اختلال ADHD یکی از اولین احتمالاتی است که هنگام بروز مسائل رفتاری یا افت تحصیلی بچه ها در مدرسه مطرح می گردد. بچه های که نمی توانند آرام بنشینند، بدون اجازه پاسخ می دهند، تکالیف خود را کامل نمی نمایند یا هنگام توضیحات معلم خیال پردازی می نمایند، معمولاً علائم رایج این اختلال را نشان می دهند. با این حال، این رفتارها همواره به معنای ابتلا به ADHD نیستند و می توانند ناشی از عوامل دیگری مانند اضطراب، تجربه های آسیب زا یا حتی سن کمتر کودک نسبت به هم کلاسی هایش باشند که باعث می گردد از نظر بلوغ کمی عقب تر به نظر برسد.

بنابراین، لازم است که والدین و معلمان با نشانه های ADHD در محیط مدرسه آشنا باشند و بتوانند آن را از دیگر مسائل رفتاری یا روانی تمیز دهند. این موضوع به ویژه در خصوص بچه های که هنوز توانایی بیان احساسات خود را ندارند، اهمیت بیشتری پیدا می نماید. ارجاع به موقع بچه ها برای تشخیص دقیق و دریافت حمایت های لازم می تواند یاری شایانی به موفقیت آن ها در مدرسه و سایر جنبه های زندگی شان داشته باشد.

نشانه های بیش فعالی در دانش آموزان چیست؟

اختلال ADHD با سه نوع رفتار اصلی شناخته می گردد: کم توجهی، بیش فعالی و تکانشگری البته طبیعی است که بچه ها خردسال گاهی اوقات در تمرکز روی صحبت های معلم یا والدین، نشستن طولانی در جای خود و رعایت نوبت دچار مشکل شوند. اما تشخیص بیش فعالی در دانش آموزان تنها زمانی مطرح می گردد که این رفتارها در مقایسه با بچه ها هم سن به شدت بیشتری دیده گردد.

نشانه های این اختلال در دو دسته اصلی قرار می گیرند: کم توجهی و بیش فعالی-تکانشگری بعضی بچه ها بیشتر علائم کم توجهی را بروز می دهند، در حالی که گروهی دیگر بیش فعالی و تکانشگری را نشان می دهند. اما بیشتر بچه ها مبتلا به ADHD ترکیبی از هر دو نوع رفتار دارند، که این موضوع می تواند باعث ایجاد مسائل جدی در عملکرد آن ها در محیط مدرسه گردد.

در ادامه به رفتارهایی که ممکن است در مدرسه از بچه ها مبتلا به ADHD مشاهده گردد، اشاره شده است:

علائم کم توجهی در دانش آموزان مبتلا به ADHD

• انجام اشتباهات ناشی از بی دقتی در تکالیف مدرسه و بی توجهی به جزئیات
• حواس پرتی و انحراف سریع از کارهای در حال اجرا
• مشکل در پیروی از دستورالعمل های معلمان
• به نظر می رسد هنگام صحبت مستقیم، توجه کافی ندارد
• دشواری در سازماندهی تکالیف و وسایل شخصی
• ناتمام گذاشتن تکالیف مدرسه یا وظایف کلاسی
• اجتناب یا مقاومت در برابر فعالیت هایی که احتیاج به تمرکز ذهنی طولانی مدت دارند، مانند انجام تکالیف
• گم کردن مکرر وسایلی مانند تکالیف، کتاب ها، کاپشن، کیف مدرسه و تجهیزات ورزشی

نشانه های بیش فعالی و تکانشگری در دانش آموزان مبتلا به ADHD

• بی قراری مداوم و تکان خوردن روی صندلی
• ناتوانی در نشستن طولانی مدت در جای خود
• دویدن یا بالا رفتن از مکان هایی که برای این کار مناسب نیستند
• ناتوانی در انجام بازی های آرام و بی صدا
• بی صبری و ناتوانی در انتظار برای رسیدن نوبت
• حالتی شبیه به اینکه دائماً در حال حرکت است یا انگار موتوری روشن در او وجود دارد
• صحبت کردن بیش از حد و خارج از کنترل
• پاسخ دادن به سؤالات پیش از آنکه کامل بیان شوند
• دخالت در صحبت ها، فعالیت ها یا وسایل دیگران بدون اجازه

نکات اساسی برای تشخیص بیش فعالی در دانش آموزان

مهم است که بدانیم هر کودک پرانرژی یا تکانشگر مبتلا به بیش فعالی نیست. این اختلال تنها در صورتی تشخیص داده می گردد که علائم آن به طور مکرر بروز نموده و مسائل جدی در حداقل دو محیط مختلف، یعنی خانه و مدرسه، ایجاد کند. بعلاوه این الگوی رفتاری که موجب مسائل جدی می گردد، باید حداقل برای 6 ماه ادامه یابد.

اهمیت سن در تشخیص بیش فعالی

در ارزیابی رفتار بچه ها، مقایسه آن ها با سایر بچه ها هم سن وسال خود بسیار مهم است و نباید آن ها را تنها با هم کلاسی های یک پایه تحصیلی مقایسه کرد. زیرا در هر پایه تحصیلی، سن بچه ها ممکن است تا یک سال تفاوت داشته باشد و این تفاوت می تواند تأثیر زیادی بر توانایی خودتنظیمی آن ها داشته باشد.

مطالعات اخیر نشان داده اند که بچه ها کم سن تر در کلاس ها به طور نامتناسبی با تشخیص بیش فعالی روبرو می شوند. در یک مطالعه در میشیگان، تعیین شد که بچه ها کلاس اول که کم سن ترین در پایه تحصیلی خود هستند، 60 درصد بیشتر از دیگر هم سالان خود محتمل است که به ADHD مبتلا تشخیص داده شوند. بعلاوه، این مشکل تنها مختص بچه ها کلاس اول نیست. یک مطالعه دیگر در کارولینای شمالی نشان داد که در پایه های پنجم و هشتم، بچه ها کم سن تر تقریباً دو برابر بیشتر از بچه های بزرگ تر، داروی ADHD دریافت می نمایند.

نشانه های بیش فعالی ممکن است ناشی از عوامل دیگری باشد

وقتی بچه ها رفتارهایی از خود نشان می دهند که معمولاً با اختلال کم توجهی - بیش فعالی (ADHD) مرتبط است، باید توجه داشت که این علائم ممکن است ناشی از عوامل دیگری نیز باشند. برای مثال، کودکی که دچار حواس پرتی می گردد، ممکن است به علت اضطراب مزمن، مسائل یا شرایط های نگران نماینده در خانه یا حتی آزار و اذیت در محیط بازی از تمرکز بازمانده باشد. این مسائل می توانند باعث خجالت کودک شده و او سعی کند آن ها را پنهان کند.

یکی دیگر از مسائلی که بچه ها اغلب از آن مخفی می نمایند، اختلالات یادگیری تشخیص داده نشده است. اگر کودکی در هنگام مطالعه بی قراری کند، ممکن است به علت دیسلکسی (اختلال در خواندن) دچار ناامیدی گردد. بعلاوه، اگر از جایش بلند گردد، شاید به خاطر شرم از این که نتواند همچون دیگران عمل کند، این رفتار را بروز می دهد و میخواهد این مشکل را مخفی نگه دارد.

بیش فعالی در دخترها کمی با پسرها فرق دارد

تصور عمومی درباره ADHD معمولاً به پسرانی اشاره دارد که با پریدن از صندلی، دخالت در کارهای دیگران و جواب بدون اجازه، کلاس را بهم می ریزند. اما دختران نیز به ADHD مبتلا می شوند و معمولاً دیرتر تشخیص داده می شوند چرا که علائم آن ها پیچیده تر است. بسیاری از دختران تنها علائم کم توجهی را دارند و ممکن است به اشتباه به عنوان دختران خیالاتی یا کوتاه فکر شناخته شوند. اگر آن ها علائم بیش فعالی و تکانشگری را هم داشته باشند، ممکن است به عنوان دخترانی پرحرف، پرتکاپو یا بیش از حد احساسی دیده شوند. دختران تکانشگر ممکن است در رعایت رفتارهای اجتماعی و برقرار کردن روابط دچار مشکل باشند.

یکی از دلایل اصلی که باعث می گردد بسیاری از دختران تشخیص داده نشوند، این است که آن ها تمام کوشش خود را می نمایند تا ضعف هایشان را جبران نمایند. و از شرمندگی از عقب ماندگی، گم کردن چیزها و احساس ناآگاهی نجات یابند. دخترانی که خود را به طور مداوم سرزنش می نمایند، ممکن است با افکار منفی مانند من احمق هستم یا من اشتباه هستم دست و پنجه نرم نمایند.

نکته پایانی

توجه به رفتار بچه ها در کلاس درس تنها به علت تأثیر آن ها بر یادگیری خود کودک مهم نیست، بلکه این رفتارها نشان دهنده شرایط اجتماعی و عاطفی کودک نیز هستند. وقتی بچه ها برای مدت طولانی در مدرسه دچار مسائل مداوم یا رفتارهای آشفته می شوند، اما بدون دریافت یاری، این مسائل می تواند به الگوهای رفتاری ناسالمی تبدیل گردد که تغییر آن ها روز به روز سخت تر خواهد شد.

به همین علت والدین باید از متخصصان سلامت روان یاری بگیرند و تشخیص دقیقی دریافت نمایند تا الگوی رفتار کودک را به طور کامل آنالیز نمایند. توجه دقیق و دقیق نگرانه به مسائل کودک در دوران کودکی می تواند در آینده به بهبود شرایط او و موفقیت های بیشتر یاری کند.