جنگ یا سازش، وزنه بحران در مدیترانه به کدام سو می رود؟ - دنیای با نشاط مدرسه

از پروفایل ما bestcanadatours دیدن نمایید.

موشکافی را از فرانسه آغاز می کنیم. به رغم برخی سودآوری ها در هر دو عرصه قدرت سخت و نرم و با وجود همه لفاظی ها در مقام یک ناجی اروپایی، فرانسه تا تغییر موازنه قدرت در مدیترانه شرقی راه زیادی در پیش دارد که بخش اعظم آن ناشی از فقدان برنامه ریزی سیاسی و استفاده ناکارآمد از ابزارهای موجود است. سهم خواهی ترکیه از منابع انرژی مدیترانه و عدم توفیق پاریس به جلب حمایت کافی در دو چارچوب اتحادیه اروپا و ناتو، گواهی بر این ادعا است.

سیاست پاریس در منطقه مدیترانه مبتنی بر منافع ملی و واقع گرایی سیاسی است. فرانسه تنها کشور منطقه مدیترانه است که عضو دائم شورای امنیت است و از برترین قوای نظامی در میان آنها برخوردار است و حتی در خارج از چارچوب ناتو و اتحادیه اروپا، عملیات نظامی انجام می دهد.

همزمان، پاریس به واسطه پیوندهای تاریخی با بسیاری از بازیگران منطقه ای که تسلط ملت های ساکن مدیترانه به زبان فرانسه را هم شامل می شود، از قدرت نرم برخوردار است. با این همه، جای این پرسش وجود دارد که آیا این کشور می تواند در راستای تحکیم جایگاه خود، از این ابزارها استفاده بهینه کند؟

فرانسه به رغم برخورداری از کرسی دائم شورای امنیت، صدایی رسا در تغییر آرا سایر اعضا به نفع تأمین منافع منطقه ای مدیترانه نداشته است؛ در استفاده از قدرت نظامی خود مردد است و حتی اکنون در اوج تقابل با آنکارا، فقط از اعزام موقت نیرو و تجهیزات به مدیترانه سخن می گوید. علاوه بر این، بسیاری از نهادهای وابسته به فرانسه در سطح منطقه با کمبود بودجه روبرو هستند. به همه این موارد باید این نکته را هم اضافه نمود که پاریس هنوز نمی داند که با خودش چند-چند است؛ یعنی هنوز نمی تواند بین میلش به همکاری بیشتر با اتحادیه اروپا و جاه طلبیش برای آزادی عمل، توازن برقرار کند.

همزمان، فرانسه در برقراری تجارت با کشورهای منطقه، از آلمان و ایتالیا عقب افتاده و وقتی پای بسط قدرت نرم به میان می آید؛ مثل قبل یکه تاز نیست و باید با برلین و لندن رقابت کند.

در عرصه قدرت سخت نیز، علاوه بر ترکیه، پای روسیه، چین و اعراب خلیج فارس به صحنه مناقشات به ویژه لیبی باز شده و فرانسه در آنجا هم چاره ای جز رقابت یا همکاری ندارد.

با این همه، امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه می کوشد حتی الامکان جایگاه این کشور را در سطح منطقه حفظ کند. پشتیبانی از یونان و قبرس در مناقشه انرژی با ترکیه و سفر به بیروت تنها چند ساعت بعد از وقوع آن انفجار مهیب، مؤید این مطلب است.

اما او برای ارتقا این جایگاه همچنان محتاج تلاشی به مراتب بیشتر است. به عنوان مثال، در حاشیه آخرین نشست شورای اروپا، فرانسه، آلمان و ایتالیا بیانیه ای مشترک در رد قاچاق تسلیحات به لیبی صادر کردند اما آنچه که آنها می گویند در این واقعیت تغییری ایجاد نمی کند که در مناقشه لیبی، پاریس از خلیفه حفتر حمایت می کند؛ رُم مدافع فائز السراج است و برلین همچنان ادعای بی طرفی دارد. آیا با این همه اختلافِ نظر میان کشورهای اروپایی، فرانسه باز هم می تواند به همسو کردن آنها با خود امیدوار باشد.

در رویارویی با ترکیه نیز، فرانسه به این درجه از آگاهی رسیده که نمی تواند روی ناتو به عنوان دیوار دفاعی اروپا حساب ویژه باز کند. در تقابل دریایی که در 10 ژوئن میان نیروهای فرانسه و ترکیه روی داد؛ پیمان آتلانتیک شمالی ترجیح داد بی طرف بماند چراکه قرار نیست بهره برداری از چند میدان گازی مهم، به فروپاشی ناتو منجر شود. نتیجه آنکه فرانسه به نشانه قهر، همکاری در عملیات های ناتو در شرق مدیترانه را تعلیق کرد؛ البته بطور موقت!

با همه این اوصاف، اتحادیه اروپا و ناتو همچنان با فرانسه قرابت بیشتری دارند تا ترکیه و از این رو، منافع جمعی شان ایجاب می کند که راهی برای برون رفت از بحران مدیترانه پیدا کنند.

سیاست اروپا در دریای مدیترانه

رهبران اروپا به نیاز خود برای تنوع بخشیدن به منابع انرژی و فاصله دریافت از سوخت های فسیلی واقف هستند به ویژه آنکه در نزاع برای حفظ قدرت، باید به فکر راهی برای بی نیازی از بازار انرژی روسیه باشند. اما همانطور که گفته شد؛ چنانچه در چارچوب اتحادیه اروپا به تقابل با سهم خواهی ترکیه از مدیترانه بپردازند؛ چارچوب دیگری به نام ناتو را به خطر خواهند انداخت. پس اروپایی ها چاره ای جز مَکر ندارند. آنها برای آنکه وجهه خود را حفظ کنند؛ مانع از اعزام نیروهای فرانسوی به مدیترانه شرقی نمی شوند و حتی از تهدید به اعمال تحریم علیه آنکارا هم ابایی ندارند. اما این ژست نظامی راهکاری کوتاه مدت است و برای بقا راهی جز توسل به دیپلماسی وجود ندارد. در آن سوی میدان، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه ایستاده که به خاطر پیشرفت هایی که در صحنه لیبی داشته، بیش از پیش جسور شده، اما تجربه نشان داده که به رغم لفاظی ها، به وقت لزوم عملگرا و اهل معامله است- خصوصیتی که موجب شد علیرغم تضاد منافع در سوریه؛ با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، روابط دوجانبه را حفظ کند.

فراموش نکنیم که 3 عامل شامل ضعف منتقدان در صف آرایی علیه ترکیه، هوشیاری آنکارا در توسل به راهکار افزایش تنش-مذاکره-تهدید و ناتوانی در چشم پوشی از حق ترکیه برای سهم خواهی از هاب انرژی مدیترانه، مانع از بالادریافت تنش سیاسی-نظامی میان آنکارا و هر یک از بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای اعم از کشورهای اروپایی، روسیه یا آمریکا می شود.

اتحادیه اروپا به این موضوعات اشراف دارد و سیاست خود را بر مبنای آن می چیند که نتیجه اش می شود بهبود رابطه با آنکارا بدون آنکه دست اردوغان را بیش از حد باز بگذارد.

به عبارت دیگر، مناقشه در مدیترانه اجتناب ناپذیر است؛ اما می شود از راه ایجاد یک چارچوب چندجانبه گرایانه که مبتنی بر به رسمیت شناختن سهم همه طرفین باشد؛ آن را مدیریت کرد. در این راه، فرانسه هم به رغم جاه طلبی برای حفظ آزادی عمل، چاره ای ندارد مگر اینکه در همین چارچوب قدم بردارد.

در تائید حدس هایی که تا اینجا درباره راهبرد اتحادیه اروپا در مدیترانه شرقی داشتیم، همین بس که ترکیه کشتی اکتشافی خود را از بستر مدیترانه، به پایگاه دریایی در جنوب این کشور برگرداند؛ اقدامی که اگرچه به منزله عدم بازگشت دوباره آن به آب های مورد مناقشه یا جایگزینی با یک کشتی دیگر نیست، اما چشمکی است به اتحادیه اروپا مبنی بر اینکه برای مذاکره با یونان آماده ایم.