چرایی بی اشتهایی در بچه ها
به گزارش دنیای با نشاط مدرسه، تغذیه و تربیت در بچه ها زیر هفت سال (2)
لازم به ذکر است که اطفال، نیازمند توجه و علاقه پدر و مادر خود هستند، به گونه ای که کودک هرگونه واکنش مثبت و منفی پدر و مادر و بخصوص مادر را به عنوان تشویق و تنبیه خود قلمداد می نماید؛ بنابراین باید در تمام زمینه ها ازجمله تغذیه کودک، روش های صحیح و مناسب (مانند تشویق) را به کاربست تا نتیجه مفید حاصل گردد.
- فراهم کردن شرایط بازی برای کودک
- حفظ مقام سیادت کودک
- تهیه غذای باکیفیت و متناسب برای فرزند
در یادداشتی با عنوان زنده باد بازی! و پادشاهان کوچک! به آنالیز وظیفه اول و دوم از وظایف سه گانه فوق پرداختیم و در یادداشت قبل با عنوان تغذیه در دوران نوزادی، آنالیز وظیفه سوم را آغاز کردیم و به علت اهمیت تغذیه در دوران شیرخوارگی، قسمت اول از این سلسله یادداشت را به دوران شیرخوارگی اختصاص دادیم و در این قسمت به سایر مباحث خواهیم پرداخت.
بی اشتهایی کودک
معمولاً یکی از اضطراب ها و نگرانی هایی که همه والدین آن را تجربه می نمایند، نگرانی از بی اشتهایی کودک است. سؤالی پرتکرار که معمولاً همواره پرسیده می شود: مدتی است فرزندم بی اشتها شده است، چه کار کنم؟لازم به ذکر است که اطفال، نیازمند توجه و علاقه پدر و مادر خود هستند، به گونه ای که کودک هرگونه واکنش مثبت و منفی پدر و مادر و بخصوص مادر را به عنوان تشویق و تنبیه خود قلمداد می نماید؛ بنابراین باید در تمام زمینه ها ازجمله تغذیه کودک، روش های صحیح و مناسب (مانند تشویق) را به کاربست تا نتیجه مفید حاصل شود. کودکی که با امتناع از غذا خوردن درصدد جلب توجه است، باید در مقابل او هیچ گونه واکنشی نشان ندهیم؛ زیرا اگر به زور متوسل شدیم، او غذا را نمی جود و چه بسا این اقدام (توسل به زور) خطراتی را به بار آورد، چراکه کودک در حال گریه و مقاومت، ممکن است ذرات غذا در تواشه اش (راه تنفس) بیفتد و به عفونت تنفسی و گاهی خفگی منجر شده یا دچار استفراغ شود و به تدریج در مقابل این روشِ شما، دچار بی اشتهایی دائمی شود.
گاهی مشاهده می شود که پدر و مادر برای اینکه کودک خود را به خوردن غذا تشویق نمایند، برای او شکلک درمی آورند یا مثلاً مادر به کودکش می گوید: اگر یه لقمه دیگه بخوری میگم بابات یه مَلَّق برات بزنه. یا اینکه گاهی پدر چهاردست وپا راه می رود و کودک را بر پشت خود سوار می نماید و مادر نیز با بشقاب غذا در پی او راه می افتد تا بلکه فرزندش چند لقمه غذا بخورد.
چنانچه کودک ازنظر علائم ظاهری مسئله ای ندارد، ولی چند روزی است که دچار بی اشتهایی شده است، باید برای بازگشت به اشتهای طبیعی موارد زیر را در نظر داشت:
1- به هیچ عنوان، کودک را مجبور به خوردن چیزی نکنید و برای این منظور متوسل به زور و ترساندن نشوید.
2- اگر کودک از غذا خوردن امتناع می نماید، در حضور او اظهار نگرانی نکنید، چون از اینکه احساس می نماید شما بدین وسیله بیشتر به او توجه می کنید سو استفاده نموده و هرروز برشدت امتناع خود می افزاید.
3- برای غذا خوردن طفل، جایزه معین نکنید؛ بخصوص اگر تعداد این جوایز زیاد شود و شما قادر به تهیه آن ها نباشید، کودک دیگر به شما اعتماد نخواهد نمود؛ بنابراین هم به بدآموزی او یاری نموده اید و هم او را دچار بی اشتهایی عصبی ساخته اید.
4- برای کودک سفره کوچکی تهیه کنید. بعلاوه یکدست کاسه، بشقاب، قاشق، چنگال و لیوان مخصوص برایش بخرید تا او ضمن احساس شخصیت و غرور، رغبت بیشتری به خوردن غذا داشته باشد.
5- اگر دو کودک دارید، سعی کنید برای هر دو یک نوع غذا تهیه نمایید تا ضمن یک رقابت سالم غذای بیشتری میل نمایند.
6- اگر کودک ضمناًً غذا خوردن، لباس یا دست و صورتش را کثیف کرد و یا غذا به لباسش ریخت او را مؤاخذه و سرزنش نکنید. درست است که کودک در دوسالگی می تواند به تنهایی آغاز به خوردن غذا کند، اما هنوز به طور کامل بر اوضاع مسلط نشده است.
7- در غذا دادن به کودک عجله نکنید زیرا او کمی نماید غذا می خورد. اگر مرتب به او بگویید زود باش بخور! چرا کم می خوری؟ چرا یواش می خوری؟ کودک دچار بی اشتهایی می شود. بگذارید به میل خودش غذا بخورد.
8- برای کودک خود برنامه غذایی هفتگی داشته باشید. سعی کنید غذای او متنوع، مقوی و لذت بخش باشد تا ضمن تحریک اشتهای طفل، انرژی لازم جهت رشد او تأمین شود.
9- بچه ها سه تا چهارساله ای را که دچار بی اشتهایی هستند در خرید مواد غذایی، تهیه و آماده کردن آن دخالت دهید، در این صورت آن ها باعلاقه بیشتری از آن غذا می خورند.
10- با درنظرگرفتن نکات یادشده، اگر کودک شما گاهی به مقدار کافی غذا نخورد یا از خوردن غذا امتناع کرد به او اعتماد کنید و بدون هیچ گونه واکنشی (تنبیهی یا تشویقی) سفره غذای او را جمع کنید و بگذارید تا خودش در موقع گرسنگی با ولع و اشتهای کامل غذایش را بخورد.[1]
شیوه های رفتاری مادر در زمان غذا دادن به کودک
بهتر است مادر در زمان تغذیه کودک هدف های زیر را دنبال کند:1- نیازهای تغذیه ای کودک را تأمین کند.
2- احساس استقلال کودک را در خوردن غذا برآورده سازد.
3- عکس العمل مناسب و یکنواختی در مقابل رفتارهای کودک ابراز کند.
4- ذائقه او را به انواع مواد غذایی عادت دهد.
5- محیطی سرشار از محبت و صمیمیت و به دوراز جنجال در زمان غذا خوردن فراهم کند.
6- سفره غذا را در شرایط مناسبی که خاطره دلپذیری ایجاد کند، بچیند.
برای اینکه به چگونگی رفتار کودک، عکس العمل مادر و رفتارهای آینده کودک پی ببریم یک مثال می زنیم:
کودک و مادر به مغازه ای وارد می شوند و کودک درخواست شکلات می نماید. مادر برای کودک شرح می دهد و از خریدن امتناع می نماید اما کودک گریه می نماید و جیغ می کشد و درنهایت مادر شکلات را می خرد.
در این مثال عکس العملی که از مادر سر می زند، معین نماینده رفتارهای آینده کودک است. مادر با خرید شکلات، رفتار کودک را برای استفاده از ابزار گریه تقویت می نماید و احتمال اینکه این رفتار در دفعات بعد تکرار شود زیاد است. دراین ارتباط دوجانبه اگر مادر نسبت به گریه کودک بی توجهی می کرد یا توجه او را به موضوع دیگری جلب می کرد، احتمال قطع گریه وجود داشت و پیامد نامطلوب فوق حاصل نمی شد. منطقی و معقول بودن رفتار والدین در مقابل درخواست های کودک موجب ایجاد رفتارهای یکنواخت می شود و کودک دچار سردرگمی نمی شود. گاهی اوقات، والدین با توجه به شرایط روحی و روانی خود هر بار در مقابل درخواست معین کودک، رفتاری را نشان می دهند که با رفتار قبل مغایر است. این رفتارهای مغایر، کودک را دچار سردرگمی می نماید و ممکن است شیوه غذا خوردن او را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
اصول رفتار با کودک سه تا پنج ساله
1- باید کودک را با انواع غذاهای مختلف آشنا کرد. بهتر است غذای نو را ابتدا یک فرد بزرگ تر خانواده بخورد تا الگویی برای کودک باشد و تمایل کودک برای خوردن آن غذا بیش تر شود.2- نباید میان وعده ها آن قدر زیاد باشد که کودک نتواند غذای اصلی را بخورد به خصوص در مصرف مواد قندی، شیرینی، شکلات و تنقلات کم ارزش نباید زیاده روی کرد چون می تواند سبب فساد دندان، سوءتغذیه و یا چاقی کودک شود. عادت کودک به مصرف میوه به عنوان میان وعده بسیار خوب است.
3- درصورتی که کودک تمایلی به خوردن غذای نو نشان نداد می توان او را تشویق کرد که مختصری از آن را بچشد، بو بکشد و حتی لمس کند این کار درک کودک از غذا را با حس های بویایی، چشایی و بینایی تقویت می نماید و پذیرش غذای نو را برای او راحت تر می نماید. البته بهتر است غذای نو درزمانی که کودک به طور کامل گرسنه است داده شود.
4- باید هنگام خوردن غذا محیط جالب و با آرامش باشد. امرونهی کردن و اعمال روش های تربیتی در حین صرف غذا مناسب نیست.
5- بی تحرکی، خواب ناکافی و بیماری کودک می تواند موجب بی اشتهایی و غذا نخوردن کودک شود.
6- هم زمان با دسترسی به استقلال، ریخت وپاش غذا بیش تر می شود ولی باید تحمل کرد.
7- صحبت کردن با کودک خردسال در حین غذا خوردن، علاقه او را به صرف غذا بیشتر خواهد نمود.
8- کودک علاقه دارد غذاهای نو را دست کاری نموده و سپس بخورد، این نیز رفتاری طبیعی است.
9- خوردن غذا با همسالان برای بچه ها جالب تر است.[2]
پی نوشت
-[1] مقاله تغدیه کودک، دکتر آذر آذرى، دکتر حسین برهان[2] - مقاله رفتار تغذیه ای خانواده با کودک، کتابخانه دیجیتالی سایت تبیان
منبع: راسخون