فیلم رفقای عزیز؛ گلوله باران کارگران در شوروی دهه 1960 - دنیای با نشاط مدرسه

این درام تاریخی درباره کشتار نووچرکاسک است که در تاریخ 1962 به وقوع پیوست؛ زمانی که ارتش شوروی و نیروهای سازمان امنیتی این کشور تجمعات کارگری غیرمسلحانه در شهر نووچرکاسک را به گلوله بستند. تجمعات اشاره شده در اثر برپاکردن یک اعتصاب کارگری از چند هفته قبل در کارخانه لوکوموتیو برقی شهر نووچرکاسک رخ داده بود.

در حال حاضر هر 8 نقدی که درباره فیلم سینمایی رفقای عزیز در وب سایت راتن تومیتوز به ثبت رسیده مثبت اند و همین موضوع درصد رضایت از این فیلم 116 دقیقه ای سیاه و سفید را به 100 درصد رسانده است.

یولیا ویستسکایا بازیگر اصلی فیلم رفقای عزیز پیشتر در چندین و چند اثر دیگر از کونچالوفسکی از جمله در فیلم های خانه احمق ها (House of Fools) و بهشت (Paradise) حضور داشته است. ویستسکایا برای ایفای نقش در فیلم بهشت برنده جایزه نیکای بهترین بازیگر نقش اصلی زن شد. جایزه نیکا جایزه اصلی حوزه فیلم در سینمای روسیه است.

آندری کونچالوفسکی کارگردان فیلم سینمایی رفقای عزیز از جمله چهره های نام آشنای سینمای روسیه به حساب می آید. او را به عنوان کارگردان فیلم های مطرحی مثل سیبریایی (Siberiade)، دایی وانیا (Uncle Vanya)، خانه احمق ها و بهشت می شناسیم.

کونچالوفسکی از نظر جوایز سینمایی هم دست پری دارد. از جایزه بزرگ جشنواره کن برای فیلم سیبریایی گرفته تا چندین شیر نقره ای جشنواره ونیز (جایزه بهترین کارگردانی) برای فیلم های شب های سفید پستچی (The Postmans White Nights) و بهشت.

در ادامه به بررسی نقدها و بررسی های منتشر شده درباره فیلم جدید این کارگردان مطرح سینمای روسیه می پردازیم.

گزیده نقدها و بررسی های فیلم رفقای عزیز

ایندی وایر / اریک کوهن

موضوع فیلم رفقای عزیز در طول چندین دهه بسط می یابد؛ در 2 ژوئن سال 1962 سربازان شوروی در شهر نووچرکاسک روی کارگرانی که برای زندگی بهتر و کاهش قیمت های مواد عذایی اعتراض می کردند، آتش گشودند. این واقعه 26 کشته برجا گذاشت که به شکل مخفیانه توسط مقامات سرویس اطلاعاتی و امنیتی اتحاد جماهیر شوروی دفن شدند. در سال 1992 بالاخره پس از تحقیقات جدید ابعاد کامل ماجرا و خشونت به کار رفته روشن شد.

آندری کونچالوفسکی کارگردان این اثر سینمایی نیازی ندیده تا داستان را در دهه نود میلادی دنبال کند. به جای ادامه دادن داستان تا دهه نود فیلم رفقای عزیز در حوالی زمان فاجعه پرسه می زند؛ آن هم به همراه داستان زنی که از مقامات عضو حزب کمونیست آن زمان است و دخترش درون درگیری ها گم شده.

این درام تاریخی تند و تیز برگرفته از واقعه ای پر از خشم و توطئه توسط فیلم ساز حرفه ای روسی با نگاهی نو و بی واسطه بررسی مجدد می شود و کارگردان اثر به این تراژدی چهره ای انسانی می بخشد.

هالیوود ریپورتر / دبورا یانگ

فیلم ساز حرفه ای روسی آندری کونچالوفسکی که فیلم های قدیمی سینمای شوروی را همچون الگوی کار خود در نظر دارد با فیلم رفقای عزیز به نقطه ای از تاریخ می پردازد که در آن اعتقاد بی چون و چرای مردم به اصول حزب کمونیست به دلیل تأثیراتی که بر زندگی شان وارد شده دچار تزلزل شده است.

گرچه در نگاه اول ممکن است دراماتیزه کردن یک اعتصاب کارگری در یکی از کارخانه های شوروی سال 1962 نسبت به علایق و مسائل مخاطب امروز بسیار دور به نظر برسد اما غافلگیرکننده است که می بینیم فیلم تا چه حد با درگیری های سیاسی دوران ما هم ارتباط دارد.

گرچه فیلم خلاقیت و گیرایی اثری چون جنگ سرد (Cold War) را ندارد اما آن قدر احساسات برانگیز است که خونی در رگان جشنواره ونیز امسال به جریان بیاندازد. در سالی که به نظر می رسد بخش رقابتی جشنواره ونیز به سمت موضوعات سیاسی سنگینی می کند، این فیلم می تواند خود را به عنوان یکی از بهترین نمونه ها در میان این دسته از آثار مطرح کند.

عمده اعتبار فیلم به دلیل بازی خاص و جذابی است که یولیا ویستسکایا در نقش اصلی ارائه داده است. او در این فیلم تضاد میان مادربودن و ایدئولوژی را با تمام دشواری های مربوط به آن نمایش می دهد.

ورایتی / جسیکا کیانگ

چگونه می توان به بزرگداشت یک واقعه تاریخی دست زد که مدت ها سرکوب شده است؟ احتمالا یکی از راه ها ارائه آن در قالب تصاویر سیاه و سفید باشد؛ تصاویری که از طریق نوعی خشکی و سردی درونی، جایی برای پنهان شدن شرم باقی نگذارند. عملکرد برجسته ای که فیلم زیبا و خشمگین رفقای عزیز آندری کونچالوفسکی با وضوحی خیره کننده به آن دست یافته؛ فیلمی باشکوه و دقیق، حماسی و در عین حال تأثیرگذار.

بازآفرینی وسواس گون وقایع کشتار نووچرکاسک و اتفاقات متعاقبش که شش دهه پیش رخ دادند دلیل بسیار روشنی است براینکه لزوما خشم و عصبانیت باعث نمی شود فیلم شلخته و به هم ریخته شود. برعکس گاهی اوقات باعث می شود فیلم ساز اثر را به حق کاملا دقیق بسازد.

گاردین / زان بروکس

وقایع در فیلم رفقای عزیز به تدریج رو به وخامت می فرایند و سپس همه چیز ناگهان به هم می ریزد. کارگران نیروگاه برق دست از تولید کشیده اند، خود را درون کارخانه حبس کرده و طبق گزارش ها خروشچف (رهبر شوروی بعد از استالین) به شدت عصبانی است. به گفته مقامات، شهر نووچرکاسک به عنوان مرکزی ضد شوروی جهت فعالیت های ضد انقلاب سرخ در نظر گرفته می شود.

کونچالوفسکی این اثر را به عنوان فیلمی درباره نسل والدینش توصیف کرده؛ کمونیست های خوب و گوش به فرمانی که دولت ناامیدشان کرد. احتمالا همین توضیح نشان می دهد که سوتکا دختر گمشده لیودا (شخصیت اصلی فیلم با بازی یولیا ویسوتسکایا) به نوعی خود دیگر او است.

نقش لیودا با شدت و خشمی بسیار توسط لویا ویسوتسکایا ایفا شده؛ شخصیتی که هرگز به همدلی دیگران نیازی ندارد و هرگز چیزی از درونیاتش را بروز نمی دهد مگر آنکه مطلقا مجبور به این کار شود.

رفقای عزیز یک فیلم جذاب و غافلگیرکننده است که به شکل سیاه و سفید فیلم برداری شده و در لحن آن نوعی سرزندگی و شوخ طبعی مختصر هم وجود دارد که موضوع تیره و تار فیلم را تا حدی تعدیل می کند. در واقع با اثری طرفیم که می داند شوخ طبعی و وحشت لزوما از هم جدا نیستند و حتی در بدترین لحظات زندگی هم نوعی طنز پوچ گرایانه وجود دارد.

• فیلم دوشیزه مارکس؛ مبارزه و عشق نافرجام دختر کارل مارکس